Öğr.Gör.Dr. Türkün Şahinbaşkan

Renk yönetim sisteminin genel tanımı, amacı, yaptığı iş, yararları, gerekli yazılım ve donamım, yapılması gerekenler;

Günümüzde baskı hazırlık işlemlerinde yaşanan en büyük problemlerden birisi istenen rengin baskı sonucunda elde edilmesindeki zorluktur. Renk ayrım sırasında renk üzerinde yapılan çalışmalar ne kadar hassas olursa olsun ekranda görülen renk ile provası alınan ve basılan renk birbirini tutmayabilir. Bu sorun oldukça sık olarak karşımıza çıkar ve matbaacılığın gelişim sürecinde sürekli olarak çözümü için uğraşılmıştır.

Renk yönetim sistemi asl?nda yeni bir kavram değildir. Elektroniğin matbaacılığa girmesi ile gelişen PMT tarayıcı ve stüdyo sistemlerinde basit olarak bir kontrol sistemi kullanılmaya başlandı. Öncelikle üretimde kullanılan monitör ve film pozlandırıcı gibi cihazlar kalibre edilirdi. Tarayıcı operatörü orjinali taradıktan sonra CMYK modunda kaydederdi. Bu kaydedilen görüntüye CMYK için kullanılacak toplam mürekkep miktarı ve siyah seviyeside dahil edilirdi. Fabrikasyon olarak daha önceden yapılan test baskılarının densitometrik ölçümleri sonucu belirlenen nokta kazançlarıda aynı şekilde kaydedilirdi. Yapılan bu çalışmalarda operatörün yeteneği reprodüksiyon i?leminin kalitesini ve tutarlılığını belirlerdi.

Bu çalışmalar sonucu bulunan bütün değerler cihaz ve program üretici firmalar tarafından Look Up Table – LUT denilen standart değer tabloları halinde hazırlanıp programlarda ve cihazlarda kullanılırdı. Bazı matbaalar ise bu LUT?ları kendi üretim baskı sonuçlarına göre ölçümler yaparak özel olarak hazırlarlardı. Bu yöntemin başlıca sakıncaları, standart değerlerin her üretim biriminde istenilen sonucu verememesi ve özel ölçümlerinde oldukça uzun bir zaman alması ve uğraştırıcı olmasıdır.

Anlatılan yöntem High-End olarak adlandırılan kapalı sistemlerde, yani sadece kendi iç bünyesi için üretim yapan sistemlerde kullanılırdı. Sistem bileşenleri aynı birimde bulunan tarayıcı, iş istasyonu ve film pozlandırıcılardan ibaretti.

Günümüzde de zaman zaman kullanılabilen bu kontrol sistemi modern ihtiyaca cevap vermekten uzak kalmaktadır. Bunun sebebi ise artık üretim aşamasının kapalıdan açık sisteme geçmiş olmasıdır. Açık sistemden kasıt, üretim aşamasına birçok birim dışı ünitenin katılması çalışmaların kimi zaman başka bir firma için, hatta internet ve photoCD gibi ba?ka bir medya için yap?labilmesidir.

Matbaacılıkta kullanılan cihazlar ile sistemlerin üretebildikleri ve algılayabildikleri renk evrenleri arasında farklar vardır. Üretimde kullanılan cihazlar temel olarak RGB ve CMYK olmak üzere iki değişik renk sistemi kullanırlar. Dijital kamera, tarayıcı (scanner) ve monitörler daha geniş olan RGB renk sistemini, dijital prova, ofset, tifdruk, flekso gibi baskı sistemleri ise daha dar olan CMYK renk sistemini kullanırlar. Ayrıca üretimde kullanılan cihaz ve makinaların arasında da renk üretme kapasiteleri arasında farklar vardır. Kullanılan cihazlar ve programların gösterdiği çeşitlilik, rengi tanımlamalarındaki çeşitliliğe yansır.

Bundan dolayı renk güvenirliliği kullanıcılar için bir problem olarak karşımıza çıkar. Renk yönetim sistemi, cihazların renk evrenlerini belirleyip bunlar arasındaki geçişleri minimum kayıpla ve doğru şekilde yapılmasını sağlar, ayrıca baskıyı ekranda ve dijital provada simüle ederler. Böylelikle baskı hazırlıktan baskı sonuna kadar renk güvenirliliğini sağlar.

Renk yönetim sisteminde iki aşamalı bir çalışma yapılır. Önce üretimde kullanılan cihazların kalibrasyonları ve linerizasyonları yapılır. Kalibrasyon işlemindeki amaç bir cihazın doğru çalışmasının sağlanmasıdır. Örneğin bir monitörün görüntüyü oluştururken ürettiği 100 kırmızının gerçekten 100 kırmızı olmasının sağlanmasıdır. Cihazların yapısal özellikleri ve eskimesi ile oluşabilecek değişimlerin düzeltilmesi gerekir. Bir monitör kalibrasyonunda, kalibrasyon programı yardımıyla ekrana çeşitli renk demetleri yollanır, bu renkler kolorimetre yada spektralfotometre gibi renk okuyan cihazlarla okunarak monitörün ürettiği gerçek renkler programa geri bildirilir. Programdan gelen bilgiler doğrultusunda ekran kartına müdahale ederek RGB kanalları ayarlar ve bilgisayardan gönderilen renklerin monitör tarafından doğru olarak oluşturulmasını sağlamış olur.

Dijital provalarda ise lirerizasyon işlemi yapılır. Linerizasyon kısaca dijital provanın kullan?lan kağıda göre mürekkep atma miktarı belirlenmesidir. Baskıdaki taklit edilmesi gereken renkler bu belirlenen mürekkep miktarına göre oluşturulur. Linerizasyonu yapılmamış bir dijital prova renkleri doğru oluşturmak için gerekli olan mürekkep miktarlarını bilemeyecek ve çok fazla yada çok az mürekkep kullanarak doğru sonuca ulaşmamızı imkansız hale getirecektir.

Renk yönetimi açısından en önemli ve en zahmetli kalibrasyon ise baskının kalibrasyonu yani standardizasyonudur. Baskı öncesindeki kalibrasyon ve renk yönetim çalışmaları nekadar iyi olursa olsun baskıdaki değişkenlik, yapılan çalışmalanı sonuçsuz bırakacaktır. Bu nedenle baskının belli bir standardizasyona ve kendini tekrarlayabilme yeteneğine getirilmesi gerekir. Günümüzde dünya basım sektörü ofset baskı için ISO 12647-2 standardını temel almaktadır. Burada verilen densite ve nokta kazancı değerlerini kullanarak yapılan baskının hep aynı özellikte olmas? sağlanmaktadır.

Üretimde kullanılan cihazların kalibrasyon ve linerizasyon işlemlerinin ardından ikinci aşama olan profilleme işlemine geçilir. Profil oluşturma, kalibre edilmiş bir cihazın yada makinenin renk evrenin belirlenmesidir, yani bir nevi parmak izinin çıkartılmasıdır. Bu sayede renk dönüşümleri yapılarak ekran yada dijital provadaki baskının simülasyonu sağlanabilir. Bu profillere ICC profili adı verilir. ICC- International Color Consorsium yani Uluslararası Renk Konsorsiyumu 1993 de Apple, Adobe, Agfa, Heidelberg, Microsoft gibi belli başlı program ve makine üreticileri tarafından kuruldu ve renk yönetiminin standartlarını belirleyip ICC profil olarak adlandırılan dijital dosya formatını oluşturdu. İlk başlarda ağırlıklı olarak baskı öncesini kapsayan renk yönetimi, üçüncü kuşağını ya?adığı günümüzde tüm baskı çeşitlerinide içine almış oldukça kapsamlı bir sistemdir.

Profil oluşturma için referans değerlerdeki renk içeren test skalaları kullandığımız cihazlar ve makineler tarafından okunur, yeniden üretilir veya basılır. Buradan elde edilen veriler spektralfotometreler yardımıyla okunarak profil olu?turma programlarına bildirilir ve cihazların renk okuma veya üreteme kapasitelerini gösteren ICC profilleri oluşturulmuş olur.

Tarayıcının profilini oluşturmak için IT8/7.1 ve IT8/7.2 RGB test skalaları kullanılır. Bunlar tarayıcımızda taranarak, fabrikada spektrofotometre ile okunarak gelen orjinal renk değerleri ile bir profil oluşturma programında karşılaştırılır ve tarayıcımızın renk görebilme kabiliyetini gösteren ICC profili oluşturulur.

Monitör profili oluştururkende profil oluşturma programı ekrana belirli renkler yollar ve ekran spektrofotometre yada kolorimetre ile ölçülür. Bilgiler programa geri bildirilir ve bunun sonucunda da ekran profili hesaplanarak çıkartılır.

Dijital provanın profil oluşturulmasında ise IT8/7.3 CMYK test skalası kullanılır. TIFF yada EPS olarak hazır gelen bu skala bilgisayda herhangi bir renk ayarı yapılmadan provaya yollanır ve çıkış alınır. Elde edilen bu çıkış gene bir spektralfotometre ile ölçülür ve sonuçlar profil oluşturma programına bildirilir. Programda çe?itli ayarlar yapılarak bu sonuçlarından profil elde edilir.

Baskı profili oluşturmak için IT8/7.3 veya yeni geliştirilen ECI 2002 CMYK skala kullanılır. Bu skalalardan bir tanesinden film yada kalıp çıkış alınarak basılır. Ard?ndan baskı spektralfotometre ile okunarak programa bildirilir ve çeşitli ayarlar yapılarak profil çıkartılır.

Elde edilen bu profiller MacOS sisteminde ColorSync klasörüne konarak ColorSync programındaki yerlerine yerleştirilir. Kullandığımız Photoshop, FreeHand gibi programların renk tercihlerinden bu profiller seçilerek renk dönüşümleri ve simülasyon sağlanmış olur.

Renk yönetim çalışmalarında test skalalarına, profil oluşturma ve editing programlarına ve spektralfotometreye ihtiyaç vardır. Sistem aslında gözde büyütülecek ve korkulacak bir sistem değildir. Sadece belirli bir yatırımla inançlı bir çalışmayı gerektirmektedir.