MATBAACILIKTA DİJİTAL İŞ AKIŞI

Yrd.Doç.Dr. Efe N. Gençoğlu*, Öğr.Gör.Dr. Türkün Şahinbaşkan*

*Marmara Üniversitesi, Teknik Egitim Fakültesi, Matbaa Egitimi Bölümü.

Matbaacılığın dijitalleşmesi ile birlikte eskiden birbirinden bağımsız olarak işleyen bası öncesi, baskı ve baskı sonrası aşamaları birbirlerinin daha etkin parçaları haline geldiler. Donanımların gelişip bilgisayar teknolojilerinin bu donanımların ayrılmaz parçası haline gelm-esi ile diğer önemli olgu olan yazılımlarda gelişme gösterdi ve bir aşamadan sonra bu yazılımlar birbirleriyle bilgi alışverişine imkan tanıyarak üretimde kullanılan cihaz ve maki-nalar arasında köprü kurdular, birbirlerine bağladılar.

Teknolojik gelişme bu yönde ilerledikçe baskı hazırlık aşamasındaki bazı bilgiler baskı maki-nelerine aktarılmaya başladı. Böylelikle temel ayarlar insan müdahelesine gerek kalmadan hızlı bir şekilde yapılabilmeye başlandı. Endüstrideki donanım üreticileri bu aşamadan sonra CIP3-PPF print production format ? baskı üretim formatı?nı geliştirdiler. Bu formatta amaç baskı öncesindeki bilgileri baskıya ve sonrasına aktarmaktı.

Ebat, traj, basılacak malzeme gibi temel üretim bilgileri, baskı makinasındaki mürekkep böl-gelerinin ayarı için basılacak işteki renk bilgileri, tıraş, kırma katlama gibi bilgiler baskı ve sonrasında otomatik ayar ve kullanım için aktarılmaktaydı.

2. Dijital iş akışı ile ilgili formatlar

Üretimde kullanılan makineler birbirleri ile, planlama ve yönetim kademesi ile haberleşmeye başladığına bazı özel dosya formatları ve kavramlar oluşmaya ve bunlarda standartlaşmaya başladı. Bir makinenin veya bir yazılımın dijital iş akışı içinde yer alabilmesi, sistem içindeki diğer yazılım ve makinelerle uyumlu çalışabilmesi için bu standartlara sadık kalınarak geliştirilmeleri gerekir.

Bu standartlardan ve formatlardan bazıları:

JDF: Job definition format. İş tanım formatı. İçinde yönetim, sipariş ve üretim bilgilerini barındıran bir formattır.

JMF: Job messaging format. JDF ortamı içinde çalışan MIS sistemi veya merkezi kontrol ünitesi ile üretimde kullanılan makineler arasındaki iş durum bilgilerini alan ve gönderen bir standarttır.

JDF XML: Extensible mark up language. İnternet ve JDF yapısı içinde kompleks veri yapılarını açıklayan bir metotdur. Matbaacılık endüstrisinde ve diğer endüstrilerde kullanılan farklı markalardaki makine ve yazılımların birbirleri ile anlaşabilmelerini sağlar.

MIS: Management Information System. Yönetim bilişim sistemi. Bu konuda matbaacılık sek-törü için maliyet, stok kontrol ve üretim takip gibi yazılımlar üreten bir çok firma vardır.

CIP4: International Cooperation for integration of Pre-press, Press, Post-press and Processes. (Baskı öncesi, baskı, baskı sonrası ve prosesler arasındaki entegrasyonu sağlamak için kurulmuş uluslararası işbirliği platformu) Bu JDF gelişimini takip eden bir kurumdur.

3. JDF’in işleyişi

JDF’in kullan?labilmesi için üretim hattındaki cihaz ve makinaların bilgisayar destekli ve bu format ile uyumlu olması gerekmektedir. JDF?in gelişiminden önce Heidelberg, Roland, Adobe gibi firmalar kendi makina ve yazılımlarında bilgi alış verişi sağlayacak sistemler geliştirdiler. JDF?in endüstri standardı haline gelmeye başlaması ile bütün üreticiler sisteme uyumlu hale gelmeye başladılar. Masaüstü yayıncılık programlarıda JDF formatını tanır hale gelmeye başlamıştır.

JDF temel olarak makinalar arası iletişimi sağlayan ve mesaj taşıyan bir formattır. Üretim için gerekli olan iş emirlerini ve teknik bilgileri üretim hattı boyunca taşır. Basılması istenen işin ilk siparişinin verilmesi ile beraber JDF hazırlanır. JDF dosyası özel bir program tarafından yaratılmaktadır. Tasarım bilgileri JDF?in içine yazılıp Preflight ? müşteri ön sipariş bilgisi sis-temi ile müşteriye bildirilir, müşteriden gelen onay ve varsa ek bilgiler ile baskı hazırlık bölümüne geçer. Tarama, renk ve düzeltme, sayfa mizanpajı, montaj bilgileri formata oto-matik olarak dahil edilir. Riplenip kalıp çıkışı alınan iş baskı makinasına gittiğinde kros, mürekkep ayarları, baskı altı malzemesine ait bilgi, traj gibi bilgiler network üzerinden baskı makinası kontrol paneline yüklenir. Baskı makinası otomatik olarak ayarlandıktan sonra baskıya geçilir. Eğer baskı makinasına bağlı densitometre veya spektrofotometre var ise bu sistemlerle baskı sonucu ölçülerek eğer gerekiyorsa mürekkep ayarları, forsa gibi ayarlara müdahale edilir. Ayrıca bu bilgiler JDF dosyasına eklenir. Baskının bitiminden sonra bilgiler tekrar ağ üzerinden baskı sonrasına iletilir. Burada da kesim, kırma, katlama ve cilt yapılıp üretim bitirilir.

Üretimin bitmesi JDF?in görevinin bitmesi anlamına gelmez. Üretim bilgiler yapılan değişikliklerle arşivlenir ve tekrar basımda kullanılmak üzere hazır olarak bekler. Aynı iş yeniden basılması istendiğinde JDF dosyası arşivden çağrılarak önceki üretim boyunca yapılan bütün ayarlar makinalar üzerinde yeniden yapılır. Böylelikle matbaacılıkta önemli bir problem olan tekrar basımlardaki farklılıklar en aza indirgenmiş olur. JDF üretim bilgileri haricinde maliyet bilgilerinide içerir ve faturalama amacı ilede kullanılabilir.

JDF kendinden önce geliştirilmiş formatlar ile uyum içindedir. CIP-PPF, Adobe?nin PJTF port-able jop ticket format ? taşınabilir iş etiket formatı, üreticiye özel formatlarla uyumlu olduğu gibi renk yönetim sisteminin temeli olan ICC formalı profiller ilede çalışır. Ayrıca PostScript, PDF gibi dosya formatları ilede çalışabilir.

JDF tek kaynağı olan bir format değildir. Aksine maliyet, sipariş ve iş takibi, renk ve kalite kontrol sistemleri gibi yazılım geliştiricilerinin ürünlerini toplamamıdır. JDF daha öncede bahsedildiği gibi mesaj taşıyan bir formattır. Kullanıcı ihtiyacına göre lazım olan bilgileri üre-ten ve JDF dosyasına ekleyen yazılımları alarak sistemini geliştirir. Şu an itibarı ile piyasada çok çeşitli amaca hizmet eden programlar vardır, bunlar kulanıcının ihtiyacına göre JDF do-syasına eklemeler yapmaktadır. JDF kullanım alanın genişliğini belirleyen kullanıcının ihtiya-çları ve donanım parkurudur.

4. Sonuç

Günümüzde bütün üretim kollarında hızı arttırmak, fireyi düşürmek, insan emeğini azaltmak ve maliyeti aşağıya çekmek ön plana çıkmaktadır. Bu düşünce basım sektöründe de kendini göstermektedir. Sektörümüzdeki yüksek dijitalleşme üretim hattındaki makinaları birbiri ile bağlantılı hale getirmektedir. Bu imkanlar sayesinde basım sektörüde hızlı bir değişim içindedir. Bulunan yeni yöntemler ve geliştirilen yazılımlar sayesinde dijital iş akışı ilerleme halindedir. Artık üretilen bütün makinalar bu sistem ile uyum içindedir. Ancak burada da ön plana gene insan faktörüdür. Başlangıçtaki uyum zorluğu aşıldığı zaman JDF ile üretim hızı artıp maliyet düşecektir. Önemli olan makina parkuruna yap?lan yatırımın kalifiye insan yetiştirilmesine ve eğitime yapılmasıdır.

Kaynaklar

1- Kipphan Helmut, Handbook of Print Media, Heidelberg, 2001, Almanya

2- Green Phill,. Understanding Digital Color. GAFT Press PIRA, 1999, USA.

3-The digital Dots Buyer?s Guide to JDF, www.digitaldots.com – 2004

4- The Ultimate Guide to JDF, www.optimus2020.com – 2004

5- www.cip4.org – 2004